Rozwój Zagłębia Dąbrowskiego w drugiej połowie XIX w. był związany z obecnością zakładów hutniczych, kopalń i fabryk włókienniczych. Korzystnie wpłynęła również budowa kolei żelaznej warszawsko-wiedeńskiej (1854 r.), a w szczególności odnogi z Ząbkowic do Sosnowca (1859 r.).
Zarządy kopalń, hut, przędzalni i fabryk zwracały uwagę na ochronę przeciwpożarową, zabezpieczając tym samym prywatne mienie. W Sosnowcu funkcjonowało na przełomie XIX i XX w. kilka jednostek zakładowych straży pożarnych, a w międzywojniu kilkanaście.
W grupie najstarszych znajduje się Ochotnicza Straż Pożarna kopalni „Jerzy” (potem: Niwka-Modrzejów) w Niwce. Powstała ona w 1894 r. W jednostce służyło ok. 25 strażaków. Siedziba znajdowała się w ceglanej remizie na terenie kopalni.
Jedną z najstarszych jednostek zakładowych w Sosnowcu była Ochotnicza Straż Ogniowa kopalni „Hrabia Renard” (późniejsza nazwa „Sosnowiec”). Straż pożarna powstała tam w 1895 r. Straż ta zabezpieczała teren kopalni i okoliczne dzielnice, w szczególności Sielec.
Ochotnicza Straż Pożarna „Walcowni Milowice” powstała w 1895 r. Jednym z inicjatorów powołania jednostki był starszy ogniomistrz Antoni Ordon. Pierwszym naczelnikiem straży był Antoni Neubauer. W 1925 r. straż pożarna Huty Milowice zakupiła samochód „Benz-Gaggenau” z autopompą o wydajności 1600 l/min. oraz samochody „Fiat” i „Opel”.
Straż Ogniowa kopalni „Ignacy” (potem „Mortimer i „Czerwone Zagłębie”) powstała ok. 1895 r. w Zagórzu. Jednostka liczyła ok. 40 strażaków.
W 1881 r. Adolf Deichsel rozpoczął budowę fabryki drutu w Sosnowcu. Zakład specjalizował się w produkcji lin stalowych stosowanych w szybach wyciągowych kopalń węgla kamiennego. W 1902 r. powołano w fabryce straż pożarną. W akcjach gaśniczych straż fabryczna współdziałała ze strażą ochotniczą z Sosnowca i strażą zakładową kopalni „Renard”.
Zakładowa straż pożarna funkcjonowała także w fabryce kotłów „Fitzner i Gamper”. Nie znana jest data jej założenia. W Sosnowcu działała Kolejowa Straż Pożarna Stacji Sosnowiec. Drugą jednostką tego typu była OSP Maczki, która zabezpieczała jedną z największych stacji węzłowych w regionie..
W granicach dzisiejszego Sosnowca funkcjonowały ponadto następujące straże zakładowe:
– Straż Pożarna Huty Huldschinskiego,
– Straż Pożarna w fabryce (przędzalni) Schöna,
– Straż Ochotnicza przy fabryce (przędzalni) Dietla,
– Straż Ochotnicza Huty Katarzyna,
– Straż Ochotnicza Huty Puszkin,
– Ochotnicza Straż Pożarna przy Walcowni Hrabiego Renard,
– Ochotnicza Straż Pożarna przy kopalni „Kazimierz” ,
– Ochotnicza Straż Pożarna przy kopalni „Wiktor” w Milowicach.
Większość jednostek działała nieprzerwanie do czasu likwidacji zakładów pracy po przełomie polityczno-gospodarczym w 1989 roku.
Na fotografiach:
1 Fotografia straży pożarnej Huty Katarzyna z Sosnowca, ok. 1913 r.
2 Fotografia straży pożarnej Huty Katarzyna z Sosnowca. Uwagę zwraca kompletne umundurowanie i kompozycja zdjęcia, lata 20. XX w.
3 Sztandar straży pożarnej Walcowni Milowice.
4 Tablo strażackie z Milowic
5 Straż Pożarna Huty Milowice, 1937 r.
6 Samochód pożarniczy „Chevrolet” będący na wyposażeniu OSP Walcowni Milowice.
7 Tablo straży pożarnej kopalni „Ignacy” w Zagórzu.
8 Obchody dnia św. Floriana i poświęcenie motopompy „K.O.S.” (Karol Ochsner i Syn z Bielska) w Niwce, lata 30. XX w.
9 Straż pożarna fabryki „Schöna”, lata 30. XX w.
10 Członkowie straży pożarnej fabryki „Schöna” na samochodzie, okres międzywojenny.
11 Straż pożarna ochotnicza „Towarzystwa Sosnowieckich Fabryk Rur i Żelaza, Sp. Akc. w Sosnowcu”, II. połowa lat 20. XX w.
12 Członkowie straży pożarnej Huty Katarzyna przed siedzibą podczas Dnia św. Floriana, 1947 r.
13 Gwóźdź intencyjny do drzewca sztandaru
df