Z okazji 100-lecia odzyskania niepodległości odbył się dnia 11 października br. w Centralnym Muzeum Pożarnictwa w Mysłowicach cykl wydarzeń kulturalnych pod wspólnym tytułem „Strażacka Niepodległa 1918”.
Nadrzędnym celem organizatorów, prelegentów oraz zgromadzonych gości było utrwalenie w powszechnej świadomości udziału strażaków w tak doniosłym fakcie historycznym, jakim było odrodzenie Polski.
Wśród przybyłych gości znaleźli się m.in.: Czesław Ryszka – senator RP, Edward Lasok – Prezydent Miasta Mysłowice, z-ca burmistrza Rakoniewic – Arkadiusz Pawłowski, inż. Dariusz Jarosz–zastępca komendanta Miejskiego PSP w Mysłowicach, Magdalena Kawka-Nowatkowska z-ca komendanta Straży Miejskiej Mysłowice, st. bryg. Czesław Kozak, st.bryg. Grzegorz Sudo i st. bryg. Adam Szkuta (byli dyrektorzy CMP), ponadto środowisko strażaków z Państwowej Straży Pożarnej i Ochotniczych Straży Pożarnych,a także muzealników i pasjonatów historii pożarnictwa.
Przemówienia okolicznościowe wygłosili senator Czesław Ryszka i Edward Lasok – prezydent Mysłowic oraz z-ca burmistrza Rakoniewic – Arkadiusz Pawłowski. Po nich wystąpił prof. dr hab. Tadeusz Olejnik – nestor nauk historycznych, wprowadził zebranych w tematykę konferencji, odczytując list okolicznościowy organizatorów na temat konieczności uwzględnienia w historii powszechnej udziału strażaków w walce
o niepodległość.
Sesję pierwszą „Tło historyczne odzyskania niepodległości w 1918 r.”rozpoczął wykład dr. Zdzisława Kościańskiego pt. „Rok 1918 – ostatni rok wojny – uwarunkowania polityczne”. Następnie dr hab. prof. Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach Urszula Oettingen wygłosiła referat pt. „Królestwo Polskie
w przededniu odzyskania niepodległości”. Trzecim referentem był dr hab. Maciej Marcin Fic z wystąpieniem „Górny Śląsk w 1918”. Następnie po raz drugi głos zabrał dr Zdzisław Kościański z referatem pt. „Rok 1918 w zaborze pruskim”. Po nim wystąpił dr Wacław Szczepanik z referatem „Galicja w czasie I wojny światowej”. Publiczność wysłuchała także referatu Piotra Żondełka z Muzeum Miasta Mysłowice pt. „W cieniu kąta trzech cesarzy. Styk granic Prus, Austrii i Rosji i jego oddziaływanie na Mysłowice”, który zakończył pierwszą część. W odstępach pomiędzy referatami orkiestra KWK Mysłowice-Wesoła grała pieśni patriotyczne, w tym „Rotę”, „Warszawiankę”, „Marsz Legionów nr 10” i inne pieśni marszowe.Sesja pierwsza dała bardzo solidną podbudowę w postaci ukazania istotnych różnic i podobieństw w 1918 r. między ziemiami, składającymi się na II Rzeczpospolitą. Wykłady były pełne ciekawostek oraz istotnych faktów,
o których wiedza powszechna jest znikoma. Wykłady sesji I dawały głębię historyczną wykładom pozostałych sesji.
Drugą sesję pt.„Straże pożarne w odzyskaniu niepodległości w 1918 roku” otworzył prof. dr hab. Tadeusz Olejnik z referatem „Udział pożarników w walkach o niepodległość Polski”, traktującym o działaniach niepodległościowych strażaków na ziemiach zaboru rosyjskiego. Następnie Dariusz Falecki omówił temat „W okowach pruskiego pożarnictwa – Śląsk i Pomorze”, w którym przedstawił niełatwe zmagania o polski charakter straży pożarnych. Naczelnik Wielkopolskiego Muzeum Pożarnictwa w Rakoniewicach Hubert Koler referował temat: „Strażacy Wielkopolscy w walce o podtrzymanie polskości w 1918 roku”, z czego mogliśmy się dowiedzieć, że Polakom bardzo niechętnie pozwalano gasić pożary, a dowodzić tym zajęciem – zabraniano. Naczelnik Wydziału Dokumentacji Zbiorów Paweł K. Gąsiorczyk przedstawił zagadnienie „Strażackie drogi do niepodległości – udział galicyjskich straży pożarnych w dziele odzyskania niepodległości w 1918 roku”. Druga sesja ukazała czyn niepodległościowy polskich strażaków wraz ze zróżnicowaniami wynikającymi z lat zaborów.
Trzecia sesja pt.„Społeczeństwo polskie w dobie odzyskania niepodległości” rozpoczęła się od referatu Danuty Janakiewicz pt. „Patriotyczno-literackie odzewy polskiego ruchu strażackiego impulsem niepodległości 1918”. Andrzej Delijewski omówił zagadnienie: „Symboliczne motywy patriotyczno-narodowe na strażackich dokumentach ikonograficznych do roku 1918”. Anita Wawrzyńska przygotowała temat: „Odzyskanie odpowiedzialności za kraj w 1918 roku. Rola i autorytet straży ogniowych. Ujęcie socjologiczno-kulturowe w drodze do niepodległości”,w której ukazano strażaków jako ludzi odpowiedzialnych, stroniących od waśni, kanwą referatu czyniąc spostrzeżenie Bolesława Prusa. Grzegorz Kamiński zreferował swoją pasję hobbystyczną w referacie „Wojsko Polskie na przestrzeni dziejów – Bawiłem się żołnierzykami”, gdzie przybliżył również postaci historyczne związane z pożarnictwem. Na zakończenie trzeciej części wystąpił Dyrektor Centralnego Muzeum Pożarnictwa w Mysłowicach st. bryg. mgr inż. Paweł Rochala z referatem „Kształtowanie odpowiedzialnej polskości w warunkach niebytu narodowego na przykładzie działań Bolesława Chomicza”. Sesja trzecia miała charakter przekrojowy, pokazując poszczególne aspekty specyficzne dla strażackich organizacji: altruizm, prospołeczność, kształtowanie charakteru, budowanie świadomości narodowej.
Uczestnicy konferencji zgodnie uznali, że miała ona bardzo wysoki poziom merytoryczny, a zaprowadzona cezura czasowa – niemożność omówienia sytuacji późniejszej, niż do końca 1918 r., przyczyniła się do bardzo szczegółowego omówienia omijanych niegdyś zagadnień. Wartość poznawczą materiałów uznano za bardzo wysoką. Ich publikacja z całą pewnością przyczyni się do odnowienia wiedzy historycznej.
W 2019 r. planujemy kolejną konferencję, pt. „Strażacka Niepodległa 1919”, w jej przypadku data ma charakter umowny, a tematyka będzie poświęcona powstaniom zbrojnym i plebiscytom oraz udziałowi w nich polskich strażaków.