W przestrzeni publicznej spotkamy przykłady kultury pożarniczej. Nie aspirowała ona nigdy do miana kultury wysokiej, jej przejawy nie odgrywają zwykle głównej roli. Czy dostrzeżenie ich urody wymaga wysiłku? Poniższa wystawa odpowiada na to pytanie.
Klasycznym przykładem pożarnictwa w przestrzeni publicznej – dostrzeganym przez każdego – są przejeżdżające na sygnale ciężarówki strażackie. „W oko wpadają” także okazałe siedziby straży zawodowych lub ochotniczych. Na wyróżnienie zasługują remizy z przełomu XIX i XX w. nawiązujące do różnorodnych stylów architektonicznych, jak np. remiza byłej zakładowej straży pożarnej kopalni Saturn w Czeladzi, zbudowana w stylu dworkowym – występującym tylko w Polsce.
W śródmieściach historycznych miast stawiano pomniki św. Floriana. Na wyróżnienie zasługują te wykonane w dobie baroku. Liczne przykłady innych stylów odnajdujemy na polskiej prowincji. Figury Świętego Floriana stawiano, z uwagi na jego funkcję chronienia od ognia, w miejscowościach dotkniętych dotkliwym pożarem. Im większy pożar, tym okazalszy pomnik. Figury świętego spotykamy, tam, gdzie św. Florian był patronem miasta oraz gdzie funkcjonowały huty i inne zakłady wykorzystujące w technologii ogień.
Strażacy prezentują przy remizach historyczne sprzęty, sikawki i samochody, edukując lokalną społeczność o zmianach zachodzących w technice gaśniczej. Przy remizach spotykamy tablice pamiątkowe, obeliski, pomniki rocznicowe i patriotyczne. Są one nośnikiem zbiorowej pamięci. Jeszcze do niedawna remizy były znaczącymi ośrodkami kulturotwórczymi.
Muzealia pożarnicze będące dopełnieniem innych wystaw tematycznych spotykamy w muzeach niebędących stricte pożarniczymi. Muzea miejskie nie zapominają o historii swoich straży pożarnych, choć nie jest to regułą.
Niniejsza wystawa ma na celu zwrócenie uwagi na fenomen kultury pożarniczej w przestrzeni publicznej, która bliska jest każdemu sympatykowi pożarnictwa i nie tylko.
Wystawę przygotował na bazie fotografii własnych Dariusz Falecki, opracowanie graficzne Sylwia Kubica, korekta Małgorzata Suślik.
- Pożarniczy Star 244 z OSP Lubiąż na podwórzu klasztoru pocysterskiego w Lubiążu, fot. czerwiec 2014 r.
- Pożarnicza Nysa z OSP Sowczyce na parkingu podczas pielgrzymki strażaków na Górę św. Anny, maj 2009 r.
- Pożarniczy Żuk z OSP Rzędkowice, parkuje na terenie urzędu gminy Włodowice (Jura Krakowsko-Częstochowska), maj 2020 r.
- Pożarniczy Star 21 z 1958 r. wyeksponowany w wiacie przy remizie OSP Rożnów, lipiec 2015 r.
- Remiza OSP Racławice (koło Czernej, Krzeszowice), maj 2020 r.
- Lelów rynek, straż pożarna zabezpiecza coroczny zjazd chasydów do grobu cadyka Dawida Bidermana, luty 2020 r.
- Strażacy z OSP Kuźnia Ustroń w nietypowym umundurowaniu. Fotografia z lat 90. XX w., foto Muzeum w Ustroniu
- Magirus-Deutz 192, OSP Rudzyszwałd zabezpiecza „Jarmark na Granicy” w Chałupkach. W tle przejście graniczne do Czech, maj 2015 r.
- Zabawkowe autodrabiny na wystawie w Muzeum Zabawek w Krynicy-Zdrój, lipiec 2018 r.
- Pociąg pożarniczy i ratownictwa prowadzony lokomotywą spalinową. Dworzec kolejowy Fulda (Niemcy), marzec 2010 r.
- Konny wóz z sikawką ręczną i strażakami, piknik strażacki, Pilica, maj 2017 r.
- Konna sikawka ręczna wyeksponowana pod zadaszeniem przy remizie OSP Brody (koło Kalwarii Zebrzydowskiej), wrzesień 2015 r.
- Konna sikawka ręczna wyeksponowana pod zadaszeniem przy remizie OSP Rudy Raciborskie, wrzesień 2014 r.
- Konna sikawka ręczna wyeksponowana pod zadaszeniem przy remizie OSP, lipiec 2019 r.
- Konna sikawka ręczna wyeksponowana przed siedzibą OSP Gogolin, maj 2009 r.
- Konna sikawka ręczna ustawiona przed Muzeum Etnograficznym na rynku w Lanckoronie, wrzesień 2015 r.
- Beczkowóz strażacki w replice remizy na terenie skansenu w Nowym Sączu, lipiec 2018 r.
- Konna sikawka ręczna wyeksponowana pod zadaszeniem przy siedzibie OSP Trzebiatów, marzec 2018 r.
- Sikawka ręczna ustawiona przed remizą OSP Koniecpol, luty 2020 r.
- Sikawka ręczna ustawiona przed remizą OSP Chechło, październik 2017 r.
- Zabytkowa remiza OSP Krapkowice
- Zabytkowa remiza zakładowej straży pożarnej kopalni Saturn w Czeladzi, zbudowana w stylu dworkowym, maj 2015 r.
- Zabytkowa siedziba straży pożarnej w Bystrzycy Kłodzkiej, grudzień 2018 r.
- Zabytkowa (nieczynna) remiza OSP Długopole Dolne (k. Bystrzycy Kłodzkiej), grudzień 2018 r.
- Zabytkowa kamienica – siedziba PSP w Szczecinie, lipiec 2017 r.
- Piekary Śląskie, unikalna fasada kamienicy w śródmieściu. U góry figura św. Floriana, sierpień 2012 r.
- Chorzów, figura św. Floriana w górnej części fasady kamienicy przy ul. Krzywej, lipiec 2020 r.
- Figura św. Floriana ustawiona w narożniku ściany w siedzibie OSP Jędrzejów, luty 2020 r.
- Figurka św. Floriana ustawiona w fasadzie kamienicy na rynku w Leśnicy (woj. opolskie), 2020 r.
- Praga (Czechy), strażak ratujący kobietę. Rzeźba ustawiona na szczycie jednej z kamienic na rynku głównym starego miasta
- Bytom, modernistyczna płaskorzeźba z wizerunkiem strażaka i toporkiem umieszczona na fasadzie byłej siedziby KM PSP
- Polanica Zdrój, fragment fasady remizy z obrazem olejnym św. Floriana, lipiec 2010 r.
- Jelenia Góra, płaskorzeźba z herbem miasta na siedzibie PSP
- Unicov (Czechy), rzeźba św. Floriana w kolumnie maryjnej stojącej na rynku starego miasta
- Dołęga (woj. małopolskie), figura św. Floriana, lipiec 2020 r.
- Figura św. Floriana w kapliczce ustawionej w skansenie w Nowym Sączu, lipiec 2018 r.
- Lipnica Murowana, monumentalna figura św. Floriana ustawiona na prywatnej posesji, sierpień 2019 r.
- Figura św. Floriana, Mstów, maj 2016 r.
- Figura św. Floriana ustawiona w dawnej maszynowni kopalni Michał w Siemianowicach Śląskich – obecnie obiekt na Szlaku Zabytków Techniki, 2019 r.
- Barokowa figura św. Floriana pomalowana farbą koloru złotego. Frenstat pod Radhostem (Czechy), kwiecień 2011 r.
- Figura św. Floriana, Frydek Mistek (Czechy), maj 2008 r.
- Barokowa figura św. Floriana ustawiona przy drodze do miasteczka Valasskie Mezirici (Czechy), styczeń 2009 r.
- Tablice poświęcone strażakom zawieszone przy Muzeum Pożarnictwa Ziemi Olkuskiej, listopad 2017 r.
- Malunek przedstawiający ewolucję sprzętu na fasadzie OSP Skoczów wykonany z okazji 100-lecia jednostki, foto grudzień 2015 r.
- Hełm strażacki OSP Częstochowa, lata 30. XX w., fragment ekspozycji o historii straży pożarnej w Muzeum Miejskim w Częstochowie, luty 2019 r.
- Medal za wybitne osiągnięcia w produkcji sprzętu strażackiego, wybity z okazji III międzynarodowej wystawy sprzętu podczas 3. Górnośląskich Dni Strażackich w Głubczycach w 1879 r., eksponat prezentowany w Muzeum Miejskim w Głubczycach, grudzień 2017 r.
- Tabliczka Pomorskiego Towarzystwa Ubezpieczeń od Ognia, pierwsza tercja XX w. Tabliczki takie umieszczano na budynkach, które zostały objęte ubezpieczeniem. Eksponat znajduje się w Muzeum Miejskim w Szczecinie, lipiec 2017 r.
- Rzeźbione figurki strażaków, fragment wystroju biura w Muzeum Pożarnictwa i Obrony Cywilnej w Zbiroh koło Pilzna (Czechy)
- Fotografia OSP Mstów umieszczona na tablicy edukacyjnej ustawionej na rynku w Mstowie koło Częstochowy, maj 2016 r.
- Tablica nagrobkowa druha St. Oleksiewicza z zamieszczonym symbolem strażackim. Stary cmentarz w Grybowie, 2020 r.